Œuvre graphique profondément humaine
Frans Masereel (Blankenberge, 1889 – Avignon, 1972)
Regardez cette page en français
«Matroos met accordeon in een cabaret», 1949
«Wanhoop, 16/25», 1949
«Hommage aan Emile Verhaeren, 10/25», 1955
Indische inkt op papier, 14 x 13 cm, Houtsneden 18 x 25 cm, 40 x 32 cm
Frans Masereel werd over de hele wereld bekend als grafisch kunstenaar en boekillustrator. Hij volgde de opleiding typografie in Gent waar hij etser Jules De Bruycker leert kennen. Al snel werd Vlaanderen te klein voor hem ... hij ging naar Parijs en maakte reizen naar onder andere Duitsland, Tunesië, Engeland, Rusland en Amerika.
Het werk Matroos met accordeon in een cabaret herneemt een thema uit zijn beginperiode, van vóór de oorlog. Zijn onderwerpen leunen aan bij het Vlaamse realisme: de kermis, het volksbal, de matrozen. In Parijs zal hij eerder de bedelaars en het leven op de straat schilderen.
ENGAGEMENT
De oorlog maakt een diepe indruk op Masereel, vanaf dan kiest hij dan ook voor geëngageerde thema’s die hij op zijn expressionistische manier blijft herhalen: de angst en de gruwel van de oorlog, de vluchtende mensenmassa’s. Op satirische wijze, klaagt hij ook de excessen van de industrialisering, de vervreemding in de stad en de onrechtvaardigheid van de armoede aan.
Masereel wordt geïnspireerd door de laatmiddeleeuwse zogenaamde blokboeken en houtsneden van Albrecht Dürer. Het sterke zwart-wit effect van deze techniek sluit heel goed aan bij de gevoelens die de oorlog en het machtsmisbruik bij hem oproepen. Via de techniek van de houtsnede kan hij zijn werk makkelijk verspreiden en veel mensen met zijn pacifistische boodschap bereiken.
HOUTSNEDE
Hoe Masereel van deze techniek van de houtsnede op verbluffende wijze gebruik maakt zien we in Hommage aan Emile Verhaeren. Verhaeren is een Belgische dichter die ook een periode in Parijs werkzaam was en waarvoor Frans Masereel de dichtbundel Cinq récits illustreerde met houtsneden. In dit expressionistisch werk zien we sterke contrasten in de figuur van de dichter op de voorgrond: met slechts enkele grote zwart-witvlakken en door enkele krachtige trekken om de rimpels in het gelaat en de plooien van de kleding weer te geven, slaagt hij erin een figuur neer te zetten met veel spanning, karakter en gevoel.
De achtergrond is totaal anders aangepakt: het hectische van een grootstad en fabrieken wordt zeer minutieus geschetst. Masereel heeft deze thematiek vaak op dezelfde manier weergegeven, waarbij hij de keerzijde van de industrialisering wil etaleren. We zien ook de zeemeermin tussen de fabriekswoningen afgebeeld. Dit is een figuur die herhaaldelijk in zijn oeuvre terugkomt, en bekend is uit zijn beeldroman De Stad, waar de stad gered wordt door een zeemeermin.
Dezelfde directheid zien we ook in de compositie Wanhoop: de figuur op de voorgrond die een en al gevoel uitdrukt met de dreigende voorstelling van de grootstad op de achtergrond.
MEER WETEN